Październik to czas, kiedy na całym świecie mówi się głośniej o ADHD (Zespole nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi). To nie moment, by powielać suche, medyczne definicje, ale by zatrzymać się i pomyśleć ile osób wokół nas żyje z ADHD i ile z nich nigdy nie usłyszało diagnozy, ponieważ wciąż brakuje powszechnej świadomości i zrozumienia, jak to zaburzenie neurorozwojowe manifestuje się u dorosłych.
Dlaczego miesiąc świadomości jest niezbędny?
Luka w diagnozach i stereotypy dotyczące ADHD utrzymują się, dlatego głośne mówienie o tym w październiku jest tak ważne:
- Wiele osób dorosłych pozostaje niezdiagnozowanych. Według badań i szacunków klinicznych, w populacji dorosłych istnieje ogromna luka diagnostyczna. Oznacza to, że znaczna większość osób z ADHD zmaga się sama, często cierpiąc na wtórne problemy psychiczne (np. stany lękowe, depresję), które są bezpośrednią konsekwencją życia w niezrozumieniu i stygmatyzacji.
- ADHD nie mija z wiekiem. Konsensus naukowy jest jasny – ADHD to zaburzenie neurorozwojowe, które towarzyszy przez całe życie. U dorosłych objawy zmieniają formę – nadruchliwość fizyczna często przekształca się w wewnętrzny niepokój, a trudności z uwagą i planowaniem prowadzą do paraliżu wykonawczego (trudności w rozpoczynaniu i kończeniu zadań) oraz dysregulacji emocjonalnej.
- Kobiety i osoby AFAB są diagnozowane później lub błędnie. Badania konsekwentnie wskazują, że kobiety i osoby z przypisaną płcią żeńską przy urodzeniu (AFAB) są diagnozowane później, często dopiero w dorosłości, lub mylone z innymi zaburzeniami (np. lękiem, zaburzeniami nastroju). Wynika to z faktu, że objawy (szczególnie podtyp z przewagą nieuwagi) mogą być mniej widoczne i łatwiej je zamaskować (ang. masking), aby dopasować się do oczekiwań społecznych.
Co każde z nas może zrobić w październiku?
Miesiąc świadomości to zaproszenie do aktywności:
- Ucz się i pytaj, zamiast zakładać. Zgłębiaj wiedzę o ADHD u dorosłych, szczególnie w kontekście dysregulacji emocjonalnej i różnic u kobiet i osób AFAB.
- Zwracaj uwagę na język. Unikaj słów i etykiet, które stygmatyzują trudności wynikające z neurologii. Słowa typu „leniwy”, „nieogarnięty” czy „roztrzepany” ranią bardziej, niż myślisz, i często są fałszywym opisem deficytu funkcji wykonawczych.
- Twórz bezpieczne przestrzenie. Daj osobom neuroróżnorodnym przestrzeń na to, by były sobą. Czy to w pracy, oferując elastyczne środowisko, czy w społecznościach, gdzie bez obaw można dzielić się doświadczeniami.
- Wspieraj rzetelną edukację. Im więcej wiemy o neurologicznych podstawach ADHD, tym mniej miejsca zostaje na stereotypy i krzywdzące mity.
Październik to dobry moment, żeby zatrzymać się i uznać, że ADHD to nie tylko etykieta, ale realne doświadczenie milionów osób. Edukacja, empatia i świadomość w kontekście neuroróżnorodności to narzędzia, które każdy z nas może wziąć do ręki. Zyskamy na tym wszyscy – bo im lepiej rozumiemy różnorodność naszych mózgów, tym bardziej inkluzywny i efektywny staje się świat.