Skip to main content

Słowniczek

Queer i niemonogamia

Tematy queerowości, niemonogamii i neuroróżnorodności często się przecinają, choć nie są ze sobą bezpośrednio powiązane.

Zarówno osoby queerowe, jak i neuroróżnorodne często funkcjonują poza dominującymi normami społecznymi i mogą mieć podobne doświadczenia związane z koniecznością maskowania, a także poszukiwaniem społeczności, które lepiej ich rozumieją i wspierają. Badania i relacje osób neuroróżnorodnych wskazują, że wśród nich może być większy odsetek osób LGBTQIAP+ niż w populacji neurotypowej, a wiele osób neuroróżnorodnych postrzega niemonogamię jako bardziej komfortowy model relacyjny lepiej odpowiadający na ich potrzeby m.in. komunikacyjne, sensoryczne, emocjonalne czy społeczne.

Słowniczek queerowy

LGBTQIAP+ – akronim obejmujący różne tożsamości seksualne, romantyczne i płciowe:

  • L – lesbijki (kobiety homoseksualne),
  • G – geje (mężczyźni homoseksualni),
  • B – osoby biseksualne,
  • T – osoby transpłciowe,
  • Q – osoby queer (termin parasolowy dla osób nieheteronormatywnych i niecispłciowych),
  • I – osoby interpłciowe (urodzone z cechami płciowymi, które nie wpisują się jednoznacznie w binarny podział na męskie i żeńskie),
  • A – osoby aseksualne (doświadczające niewielkiego lub żadnego pociągu seksualnego) oraz osoby aromantyczne,
  • P – osoby panseksualne (odczuwające pociąg niezależnie od płci czy tożsamości płciowej osoby partnerskiej).

Symbol plusa (+) oznacza inne tożsamości i orientacje, które mogą nie być uwzględnione w skrócie.

Osoba cispłciowa – osoba, której tożsamość płciowa zgadza się z płcią przypisaną jej przy narodzinach. Przykładowo, jeśli ktoś urodził się z cechami płciowymi przypisanymi do kobiety i identyfikuje się jako kobieta, jest osobą cispłciową.

Osoba queer – osoba, której tożsamość płciowa, orientacja seksualna lub romantyczna odbiega od heteronormatywnych i cispłciowych norm społecznych. Queer jest terminem parasolowym obejmującym różne tożsamości i orientacje; niektóre osoby używają go jako samodzielnej etykiety, inne preferują bardziej szczegółowe określenia.

Osoba niebinarna – osoba, której tożsamość płciowa nie mieści się w tradycyjnym podziale na kobiety i mężczyzn. Może identyfikować się jako osoba agender (bezpłciowa), bigender (identyfikująca się z więcej niż jedną płcią), genderfluid (o płynnej tożsamości płciowej) lub w inny sposób wychodzący poza binarny podział płci.

Osoba aseksualna – osoba, która odczuwa niewielki lub żaden pociąg seksualny do innych osób. Aseksualność jest spektrum – niektóre osoby aseksualne mogą odczuwać pociąg romantyczny, inne nie. Istnieją także osoby demiseksualne, które odczuwają pociąg seksualny dopiero po nawiązaniu głębokiej więzi emocjonalnej.

Tożsamość płciowa – osobiste i wewnętrzne poczucie własnej płci, które może (ale nie musi) zgadzać się z płcią przypisaną przy narodzinach. Może obejmować tożsamość binarną (kobieta, mężczyzna) lub niebinarną (np. agender, genderqueer, genderfluid).

Dysforia płciowa – psychologiczny i emocjonalny dyskomfort wynikający z rozbieżności między tożsamością płciową a płcią przypisaną przy narodzinach. Może obejmować dysforię społeczną (związaną z tym, jak dana osoba jest postrzegana przez innych) oraz dysforię cielesną (związaną z cechami fizycznymi).

Ekspresja płciowa – sposób, w jaki dana osoba manifestuje swoją płeć na zewnątrz: poprzez wygląd, ubiór, sposób mówienia, gesty czy inne zachowania. Ekspresja płciowa może, ale nie musi, pokrywać się z tożsamością płciową danej osoby.

Misgendering – forma dyskryminacji i przemocy słownej wobec osób transpłciowych lub niebinarnych, polegająca na stosowaniu form gramatycznych niezgodnych z ich tożsamością płciową.

Passing – sytuacja, w której osoba transpłciowa, niebinarna lub queerowa jest postrzegana przez społeczeństwo zgodnie z tożsamością płciową, z którą się identyfikuje, a nie z płcią przypisaną przy narodzinach. Passing może być dla niektórych osób ważny z powodów osobistych lub bezpieczeństwa, ale nie jest celem każdej osoby transpłciowej czy niebinarnej. Może być uznawane za krzywdzące.

Tranzycja – proces, w którym osoba transpłciowa lub niebinarna dostosowuje swoje życie, wygląd i/lub ciało do swojej tożsamości płciowej. Może obejmować zmianę imienia, ubioru, terapię hormonalną, operacje chirurgiczne czy korektę dokumentów, ale nie wszystkie osoby decydują się na wszystkie te kroki.

Korekta prawna płci – zmiana płci w dokumentach (np. dowodzie osobistym, akcie urodzenia, paszporcie), często wymagająca procesu prawnego, który różni się w zależności od kraju. Może obejmować zmianę imienia oraz oznaczenia płci w oficjalnych rejestrach.

Słowniczek poliamoryczny

Poliamoria, poliamoryczność, wielomiłość (polyamory) – zdolność do wchodzenia w wiele etycznych relacji romantyczno-erotycznych.

Etyczna niemonogamia (ENM / ethical nonmonogamy / consensual nonmonogamy) – wchodzenie w wiele związków za wiedzą i zgodą wszystkich zaangażowanych osób.

Poligamia – wielożeństwo, czyli wchodzenie w wiele równoległych związków, najczęściej formalnych. Poliandria/poligynia/poliantropia.

Ambiamoryczność – kompatybilność z monogamią oraz poliamorią na równi.

Otwarta relacja – relacja mono- lub poliamoryczna, w której osoby ustaliły, że mogą nawiązywać intymne relacje z osobami spoza związku.

Niemonogamia, nie-monogamia (non-monogamy) – termin zbiorczy na określenie relacji i tożsamości, w których osoba angażuje się w relacje seksualne i romantyczne z więcej niż z jedną osobą.

Polielastyczność (polyamorish) – preferowanie poliamorycznych i poligamicznych relacji z otwartością na zaangażowanie się w relację monoamoryczną.

Monoelastyczność (monogamish / monoamorish) – preferowanie monoamorycznych i monogamicznych relacji z otwartością na zaangażowanie się w relację niemonogamiczną.

Anarchorelacja, anarchizm relacyjny, anarchoamoryczność (RA / relationship anarchy) – definiowanie każdej relacji indywidualnie, niehierarchiczne traktowanie wszystkich rodzajów zażyłości między osobami.

Kompersja – uczucie szczęścia, którego doświadcza się wobec szczęścia drugiej osoby.

Relationship Escalator – tradycyjny tok ewolucji związku: flirt -> randki -> seks -> wspólne zamieszkanie -> oświadczyny - > ślub -> dzieci/dom/wspólne starzenie się etc.

Polikuła, polikula (polycule) – sieć łączących się ze sobą relacji partnerskich, związek składający się z wielu związków.

Anchor partner (AP) – osoba partnerska z którą jesteśmy zaangażowanie emocjonalnie i występuje silna więź.

Nesting partner (NP) – osoba partnerska z którą łączy nas wspólne zamieszkiwanie.

Kometa (comet partner) – stała osoba partnerska, zazwyczaj na odległość, z którą to osobą spotkania są rzadsze, ale intensywne.

Metamour, metamor, meta – osoba partnerska osoby partnerskiej, z którą pierwsza osoba nie ma własnej relacji seksualnej lub emocjonalnej.

Solo poly (solo polyamory, solopoly) – osoba poliamoryczna, która nie dąży do wspólnego zamieszkania, współdzielenia finansów ani innych tradycyjnych form zaangażowania w relacje romantyczne. Osoby solo poly często podkreślają swoją niezależność i autonomię.

Polysaturated, poliwysyconx – stan, w którym osoba praktykująca poliamorię osiągnęła maksymalną liczbę/ilość relacji, jaką jest w stanie komfortowo utrzymać emocjonalnie, czasowo lub logistycznie. Oznacza to, że dana osoba nie jest otwarta na nowe związki, ponieważ jej obecne zaangażowania w pełni wypełniają jej przestrzeń uczuciową i życiową.

Unicorn hunting – sytuacja, w której para (zazwyczaj heteroseksualna) aktywnie poszukuje (zazwyczaj) biseksualnej kobiety do swojego związku, często z oczekiwaniem, że będzie ona równo zaangażowana emocjonalnie i seksualnie w obie osoby, ale nie będzie miała własnych, niezależnych potrzeb czy granic.

Źródła informacji